Hızla değişen dünyamızda, meydana gelen bilimsel ve
teknolojik yenilikler, toplumsal yaşamı da daha karmaşık ve içinden çıkılmaz
bir hale getirmiştir. Bunun sonucunda, yeni neslin en iyi yetiştirilmesi,
yeteneklerinin israf edilmemesi, hızla değişen dünyaya ve karmaşık toplum
yapısına uyumunun en iyi şekilde sağlanması zorunlu hale gelmiştir. Bunun
sonucunda PDR hizmetlerinin önemi kavranmış ve tüm dünyada yayılma hızını
artırmıştır.
Rehberlik
öğrenci kişilik hizmetleri bünyesinde düşünülen ve bireyin, yaşamının çeşitli
aşamalarında, gelişimine ve uyumuna etki eden faktörlerin bilinmesi ve onun
yerinde kararlar veren dengeli bir kişi olması amacını güden hizmetler
bütünüdür. Rehberlik kavram ve bir hizmet olarak bireyin gelişimine, bugünkü ve
gelecekteki toplumun uyumuna yönelmiştir.
PDR
kuşkusuz bir psikolojik yardım hizmetidir. Prof. Dr. Muharrem KEPÇEOĞLU Psikolojik
Danışma ile Rehberliği birbirinden ayırmakla beraber, rehberliğin psikolojik
danışmayı içerdiğini savunur ve “Rehberliği, bireyin kendini anlaması,
problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini kendine en
uygun düzeyde geliştirilmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve
böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce, bireye verilen
psikolojik yardım” olarak tanımlar.
Yönetmeliklerde
Rehber Öğretmen ; “Asıl görevi
öğrencilere yönelik rehberlik ve
psikolojik danışma hizmetleri olan öğretmen” olarak tarif edilmiştir. Ancak
Rehberlik ve Psikolojik Danışman’ın ne olduğu hakkında herhangi bir bilgi
yoktur.(Talim Terbiye)
REHBERLİĞİ ZORUNLU KILAN FAKTÖRLER :
Toplumumuz sürekli olarak hızla değişmekte ve
değişmektedir. Teknik ve bilim alanındaki değişme ve gelişmeler sosyal kurumlarda
ve bu kurumların fonksiyonlarında da değişme meydana getirmiştir. Politik,
sosyal, kültürel devrimler farklı değerler, eski ve yeni normlar bütün
bireyleri etkilemekte onları korumasız, güç durumda bırakmaktadır. Böyle bir
sosyal ortamda bireyin uyum sağlayabilmesi için yardıma ihtiyacı vardır.
Nüfus
hızla artmakta, kırsal bölgelerden şehirlere göç, gecekondu mahallelerini
meydana getirmektedir. Bu semtlerde oturan halk, sayısız geçim ve uyum
problemleri ile karşı karşıya bulunduklarından geçim şartlarının değiştirilmesi
ve uyumlarının sağlanmasında rehberliğe ihtiyaç vardır. Çağımızda kadının
çalışması, evini yönetmesi, çocuklarını yetiştirmesi kanunen tanınan haklardan
yararlanması, onu bazı problemlerle karşı karşıya getirmiştir. Bunun sonucunda
ortaya çıkan uyuşmazlıkların giderilmesinde rehberliğe ihtiyaç vardır.
Genç kuşakta görülen sağlık ve istiklal kaygısı,
okuma sorunu, ev-aile sosyal ilişkiler ve iş hayatındaki bunalım, onların bu
konularda aydınlanmalarını zorunlu kılmıştır. Bütün dünyada suç işleme eğilimi,
uyuşturucu madde alışkanlığı günden güne artmaktadır. Bütün bu durumları azaltmak için gerekli rehberliğin yapılması
zorunludur .
Toplumlarda vasıflı insan
gücüne ihtiyaç vardır. Bireylerin kabiliyetlerine uygun işlerde çalıştırılmaları
gerektiğinden onların çok iyi tanınması gerekir. Nüfus artışı ve sosyal hayatın değişmesi
sürekli olarak eğitim düzenini etkilemektedir. Eğitim üzerinde yapılan
değişiklikler, kalabalık sınıflardaki öğrencilerin durumları rehberliği zorunlu hale getirmiştir.
Psikolojik araştırmalar, bireylerin fiziksel yapı ve psikolojik nitelikleri
birbirinden çok farklı olduğunu ortaya çıkarmıştır. İnsan gücünden en üstün derecede yararlanmak
gereklidir. Bu da bireylerin her yönüyle
tanınmasıyla mümkündür.
REHBERLİĞİN AMERİKADAKİ GELİŞİMİ
1-Öğrencileri iş
olanaklarından haberdar etmek anlamında ilk rehberlik denemesi 1895
yıllarında başlatılmıştır.
2- 1908 yılında Boston’ da Frank
Parsans ilk mesleki büroyu
kurmuştur.
3- 1909/ 1915 yılları arasında rehberlik uygulamalarının
yaygınlaştığı görülmektedir.
1915’te öğrencilere, öğretmenlere ve velilere meslekler hakkında bilgi vermek üzere “Baston
İnformasyon Dairesin” den sonra 1915’te
“Boston Mesleki Rehberlik
Dairesi” kurulmuştur.
4- İlk
mesleki rehberlik kongresi 1910’da
Boston da toplanmıştır. Ulusal düzeyde
mesleki bir örgüt kurmanın ilk adımları atılmış ardından “Ulusal
Mesleki Rehberlik Derneği “ kurulmuştur.
5-1958’de
kabul edilen “Ulusal Savunma Eğitim Yasası” ile P.D.R. hizmetleri parasal
desteğe kavuşmuştur.
6-1952 yılında ülke içinde etkinlik gösteren dernekler arasında bütünlük
sağlanmış , kişilik ve rehberlik hizmetleri bünyesinde toplayan “Amerikan
Kişisel ve Rehberlik Derneği “kurulmuştur.
AVRUPA’DA REHBERLİĞİN GELİŞİMİ
1-Rehberlik
çalışmaları daha çok , öğrencilerin akademik gelişmelerine ve mesleklere
yönelmelerine dönük olup, öğrencilerin kişisel sosyal konulardaki duygusal problemleri ile fazla
ilgilenilmemektedir.
2-Avrupa’da
P.D.R çalışmalarını, orta okullarda yani orta öğretimin birinci döneminde önem
kazandığı ortaya çıkmıştır.
3-Genel
olarak Avrupa’da rehberlik 1950’li yılların sonlarında gelişmeye
başlamıştır,fakat uygulamaya geçişin Amerika’ya göre geç olduğunu
söyleyebiliriz.
4-Avrupa
okullarındaki rehberlik uygulamalarında genellikle test ve envanter gibi
psikolojik ölçme araçları fazla kullanılmakta, öğretmenlerin öğrenciler
hakkındaki gözlemleri esas alınmaktadır.
TÜRKİYE’ DE REHBERLİĞİN GELİŞİMİ
1- İlk defa 1953-54 ders
yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Pedagojik ve Özel Eğitim Bölümlerinde rehberlik
bağımsız bir ders olarak programda yer almıştır.
2- 1953 yılında Amerikalı
eğitim uzmanlarının girişimleri ile 1953 yılında eğitimde kullanılacak ölçme
araçlarını geliştirmek üzere Talim ve Terbiye Dairesi’ne bağlı Test ve
Araştırma Bürosu kurulmuştur.
3- 1955 yılında İstanbul’da , 2956 yılında
Ankara’ da Deneme Lisesi’nin
ders programları rehberliği esas alan bir eğitim
anlayışıyla hazırlanmış ve uygulanmaya geçilmiştir.
4-1959
da İstanbul ve İzmir’de daha sonra diğer illerimizde Rehberlik ve Araştırma
Merkezleri açılmıştır.
5-
1960’dan sonra ülkemizde planlı kalkınma dönemi başlamıştır.
6-
1969 yılı içinde, öncelikle öğrenci sayısı fazla okullardan başlamak üzere
mesleki rehberlik, yöneltme hizmetini görecek personelin yetiştirilmesi ve
faaliyete geçmesine başlanmıştır.
7-
Rehberlik konusu ilk olarak 7. Milli Eğitim Şurası’nda ele alınmıştır.
8- 8.
Milli Eğitim Şurası’nda programların a)Yükseköğretime
b)Mesleğe ve Hayata c)Hem yükseköğretime hem mesleğe ve
hayata hazırlamak üzere çeşitlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
9- 9.
Milli Eğitim Şurası’nda aynı görüşü benimsemiş ve orta öğretimin birinci sınıfı
“ Yöneltme Sınıfı ” haline
getirilmiştir.
10-
1970 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi orta dereceli
okullarımızda rehberlik servislerinin kuruluşu ve görevi ile ilgili esasları
hazırlayıp 24 okulda uygulamaya geçmiştir.
11-1974 yılında toplanan 9. Milli Eğitim
Şurası’nda rehberlik çalışmalarının amaç ve tekniklerinin ayrıntılı olarak
belirten bir rapor tartışılmış ve bu raporda sözü edilen görevlerin
yürütülebilmesi için programlarda iki saatin rehberliğe ayrılmasına karar
verilmiştir.
12-
Ülkemizde 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile 1981 yılında yüksek öğretimde
yapılan yeni düzenlemeler sonucunda P.D.R.
alan eğitiminde Psikolojik Hizmetler
Ana bilim Dalları içinde yerini almış, P.D.R. lisans programları
başlatılmıştır.
REHBERLİK ANLAYIŞINI OLUŞTURAN İLKELER
1-Rehberlikte
insana ve onun kendine ilişkin konularda karar verme hakkına saygı esastır.
2-Rehberlik
hizmetleri eğitim ayrılmaz ve tamamlayan bir parçasını oluşturur.
3-Etkili
bir rehberlik, bireysel farkları dikkate alan bir eğitim sisteminde
gerçekleşir.
4-Rehberlik
tüm bireylere yöneliktir.
5-Rehberliğin
amacı, bireylerin bir bütün olarak gelişmesine yardımdır.
6-Rehberlik
hizmetlerinde süreklilik esastır.
7-Rehberlik
hizmetlerinde gönüllük esastır.
8-Rehberlik
uygulamaları okulun ihtiyaç duyduğu alanlarda yoğunlaştırılır.
9-Rehberlik,
planlı, programlı, örgütlenmiş, profesyonel bir düzeyde uygulanmalıdır.
PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİĞİN ÖNEMİ
P.D.R’nin
öneminin en iyi şekilde anlaşılabilmesi için amacının kavranması gereklidir.
Yani P.D.R’nin önemi amacında gizlidir. Psikolojik
danışmanın en önemli amacı, bireyin
kendini gerçekleştirilmesine yardım etmektir. Kendini gerçekleştirmekte
olan bireyin taşıdığı özellikler aslında, psikolojik sağlığı yerinde olan
çağdaş insanda bulunması gerekli özelliklerdir. Kendini gerçekleştiren bir
insanın özelliklerini bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz; Kendini
gerçekleştirmekte olan insan, kim olduğunu gerçekçi bir gözle algıladığı gibi
kim olabileceği hakkında daha tutarlı bir görüşe sahiptir. İnsan değerlerine
saygı duyar,onları benimser ve geliştirir. Zamanı iyi kullanır, değişmeye ve
yeni yaşantılara açıktır... v.b.
P.D.R,
ayrıca bireylerin kendini anlamasını, problemini çözebilmesini, kendine en
uygun seçimleri yaparak gerçekçi kararlar alabilmesini , kendi kapasitelerini
en uygun bir düzeyde geliştirilmesini, çevresine dengeli ve sağlıklı bir
yapabilmesini amaçlar... v.b.
***
YÖNETMELİKLERDEKİ GENEL DURUM
M.E.B’den gönderilen
2201 Sayılı tebliğler dergisi, Talim ve Terbiye Kurulu tarafından okullara tebliğ
edilen yönetmeliklere göre P.D.R
uzmanları ile Eğitim Yöneticilerinin
görevleri genel olarak aşağıda belirtilmiştir.
REHBERLİK
HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ
GENEL HÜKÜMLER
AMAÇ:
madde-1: Bu yönetmeliğin amacı;
rehberlik ve araştırma merkezleriyle okul rehberlik hizmetleri bürolarının kuruluş
ve işleyişine ilişkin esasları düzenlemektir.
KAPSAM:
madde-2: Bu yönetmelik, bakanlığa
bağlı rehberlik ve araştırma merkezleri ile her derece ve türdeki resmi ve özel
okullarda rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili esaslar ile bu kurum
ve kuruluşlarda çalışan personelin görevlerini kapsar.
DAYANAK:
madde-3: Bu yönetmelik, 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç
Çocuklar Kanunundaki 6. 7. Ve 20. maddelerine göre hazırlanmıştır.
TANIMLAR:
“Bakanlık”,Milli
Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığını,
“Merkez
Bakanlığı”, Rehberlik ve Araştırma Merkezi Başkanlığını,
“Okul
Rehberlik Hizmetleri Bürosu”, Okullarda rehberlik hizmetlerini yürüten kuruluş,
“Koordinatör
Rehberlik Uzmanı ”,Okul rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi
ve
yönetim ile rehberlik
bürosu arasındaki koordinasyonu sağlayan uzmanı,
“Rehberlik
Uzmanı”, Asıl görevi öğrencilere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetleri olan uzmanı,
“Sınıf
Rehber Öğretmeni”, Okullarda bir sınıfın rehberlik hizmetlerini yürüten ve
rehberlik saatlerine giren öğretmenleri, ifade eder.
İLKELER:
madde-5: Rehberlik hizmetlerinin
yaygınlaştırılmasında aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:
a) Uygulama büyük okullardan
küçük okullara doğru genişletilir.
b)
Hizmetler lise ve dengi okulları ile ortaokullardan ilkokullara doğru
yaygınlaştırılır.
c)
Uygulamaya her yönden hazır olan okullara öncelik verilir.
d)
Hizmetler bir plan çerçevesinde ve yapılacak araştırma sonuçlarına uygun olarak
genişletilir.
OKUL P.D.R.
UZMANININ GÖREVLERİ
1-
Rehberlik programının uygulanışında sınıf rehber öğretmenine yardım eder.
2-
Okula yeni gelen öğrencilere sınıf rehber öğretmeni ile işbirliği yaparak,
okulu ve yakın çevreyi tanıtan çalışmalar yapar.
3-
Sınıf rehber öğretmenleri ile görüşerek problemli ve rehberliğe muhtaç
öğrencileri tespit eder. Şahsi ve ailevi problemlerinin çözümü için gerekli
çalışmaları yapar.
4- Okul müdürleri tarafından gönderilen okul
rehberlik hizmetleri program ve planlarını; yıl sonu çalışma raporlarını
inceler ve değerlendirir.
5- Bakanlığa bağlı her
derece ve türdeki resmi ve özel okullar bünyesinde özel sınıf, yardımcı
derslik ve okul rehberlik hizmetleri
bürolarının açılması hususunda, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinin yaptığı planlama hazırlıklarını
inceler, değerlendirir. Personel, derslik, araç-gereç ve bunun gibi birtakım
ihtiyaçların temin edilmesini sağlar.
6- Okulda iş meslekleri
tanıtıcı programlar hazırlar,ilgili okullara ve iş yerlerine öğrencilerle
birlikte geziler düzenler.
7- Çocukların genel olarak
yetenek, ilgi, başarı ve gelişim durumları ve diğer konular hakkında
velilere açıklamalarda bulunur.
8- Öğretim programları, okul meslek seçimi,
başarısızlık, öğrenme güçlükleri, şahsi ve sosyal uyum problemleri
ve benzeri konularda öğrencilere
psikolojik danışmanlık yapar. Uyum ve gelişim durumlarını takip eder ve sonuçlarını değerlendirir.
9-İl
düzeyinde rehberlik hizmetlerinin planlanması, yürütülmesi, geliştirilmesi ve kurumlar arası koordinasyonun
sağlanması, ihtiyaçlarının karşılanması
ile ilgili olarak Rehberlik ve Araştırma Merkezlerince tespit edilen teklifleri “Rehberlik
Hizmetleri İl Danışma
Kurulunca” bu kurulda alınan kararların da ayrıntılı bir rapor halinde
bakanlığa gönderilmesini sağlar.
10-
Üstün zekalı ve üstün özel yetenekli öğrencilerle, özel ihtiyaçları olan
öğrencileri tespit eder ve bunları koordinatör rehber uzmana bildirir.
11- Okul-Aile birliği toplantılarına katılır ve bu
toplantılarda Rehberlik Ve
Psikolojik Danışma hizmetleri hakkında bilgi verir.
12- Yüksek öğretim kurumları
ile işbirliği yaparak yeni
gelişmeleri takip eder ve konulardaki
araştırma sonuçlarını değerlendirir.
OKUL MÜDÜRÜNÜN
GÖREVLERİ
1-
Rehberlik hizmetleri okul yönetme kurulunu kurar, bu kurula başkanlık eder.
2-
Okul Rehberlik Hizmetlerinin yürütülmesi
ile ilgili yıllık planın hazırlanmasını sağlar ve uygulanmasını takip eder.
3- Okulda birden fazla
Rehberlik uzmanı bulunduğu takdirde, aralarından birini Okul Rehberlik Kolu başkanı seçer.
4- OKUL MÜDÜR YARDIMCISININ
GÖREVLERİ
1- Öğrencilerden ve
velilerden gelen problemleri, problemli
çocukların sürekli başarısızlık ve devamsızlık konuları ile
ilgili bilgi ve belgeleri Rehberlik Hizmetleri bürolarına gönderir.
2- Rehberlik hizmetleri
ilgili konularda rehberlik bürosu
personeli ile işbirliği içinde çalışır ve ortaya çıkacak güçlüklerin
giderilmesine yardımcı olur.
REHBERLİK
HİZMETLERİ OKUL YÜRÜTME KURULUNUN
GÖREVLERİ
1- Okul Rehberlik Hizmetleri
Bürosunca hazırlanan yıllık rehberlik planını inceler ve uygulanması için
gerekli tedbirleri alır.
2- Rehberlik hizmetlerinin
yürütülmesinde okulun her türlü imkanlarının kullanılmasında yardımcı olur.
3-Öğretim yılı içersinde, öğrenci-yönetim,
öğrenci-öğretmen, öğrenci-rehber
uzman arasında ki ilişkilerde
göz önünde bulundurulması gereken esasları tespit eder.
Kurul üyeleri:
· Müdürün başkanlığında;
· Müdür yardımcısı
· Psikolojik Danışmanlık Ve Rehberlik uzmanı
· Okul müdürünün her sınıf seviyesinde seçeceği sınıf rehber öğretmeni
· Okul müdürünün seçeceği disiplin kurulu üyelerinden bir temsilci
Okul-Aile
birliğinde görevli bir öğretmen
Okul Rehberlik
Hizmetleri okul yürütme kurulunu yukarıdaki eğitim, öğretim personeli
oluştururlar.
KOORDİNATÖR PDR UZMANININ GÖREVLERİ
1- Rehberlik bürosu ile okul
idaresi arasında ki koordinasyonu sağlar.
2- Okulda ki diğer
Psikolojik Danışma ve Rehberlik uzmanı ile birlikte okul rehberlik programını
ve programın yıllık uygulama planını hazırlayarak okul müdürünün tasdikine
sunar.
3- Uygulanmakta olan
rehberlik programının ne ölçüde
gerçekleştiği hususunda öğretmenler kuruluna bilgi verir.
4-
Okulda yapılacak her türlü test, araç-gereç,ve benzeri çalışmaları planlar.
5- Psikolojik tedavi görmesi gereken öğrencileri
ilgili sağlık kurumlarına gönderir.
6- Okullardaki Rehberlik
çalışmalarına fiilen katılır.
7- Rehberlik saatlerinde
üzerinde durulacak konuların özetini okul müdürüne ve sınıf öğretmenlerine
verir.
SINIF REHBER ÖĞRETMENİN GÖREVLERİ
1- Rehberlik hizmetlerini
yürüten uzmanlarca verilen yıllık çalışma planı çerçevesinde kendi sınıfı için yıllık bir çalışma planı
hazırlar.
2-
Sorumlu olduğu sınıfla ilgili çalışmalarda, işbirliği yaptığı psikolojik
danışma uzmanına her türlü yardımda bulunur.
3-
Problemi tespit edilen öğrencilere mülakat yapar, şahsi ve ailevi
problemlerinin çözülmesi için gerektiğinde okul yönetimi, öğretmenler ve
aileleriyle işbirliği içinde çalışarak ortaya çıkan sonuçları rehberlik uzmanıyla birlikte dosyaya
işler.
4-
Rehberlik uzmanıyla işbirliği yaparak; bölüm, seçmeli ders, okul, iş ve meslek
seçimlerinde öğrenciye yardım ederler.
5- Rehber uzmanlarla
işbirliğini sürekli tutarak; öğrenciyi tanımak amacıyla uygulanan form, fiş,
gözlem kartları, anket, test ve benzerlerini öğrenciye uygular. Bunun yanında
kendi gözlem ve değerlendirmelerini de göz önünde tutarak sonuçları Rehber
uzmanla beraber öğrenci toplu dosyasına işler.
6- Sosyal ilişkileri zayıf
olan öğrencilerin bu ilişkilerini
geliştirmek için eğitici çalışmalarda
bulunur.
7- Okul müdürünün verdiği
Rehberlikle ilgili diğer görevleri de yerine getirir.
Yukarıdaki maddelerde de
belirtilmeye çalışıldığı üzere, sınıf rehber öğretmeninin psikolojik danışma ve
rehberlik uzmanıyla sürekli bir uyum içerisinde, işbirliğine dayalı kurulacak sağlıklı
ilişkilerle okul rehberlik hizmetlerinin
yürütülmesine katkıda bulunmalıdır.
PDR UZMANINA VERİLMEYECEK
GÖREVLER
· PDR uzmanlarına,
yönetim işlerinde, disiplin kurulunda,
nöbet hizmetlerinde ve imtihanlarda görev verilmez.
Çalışma saatleri:
· Okulda görevli rehberlik
uzmanlarının haftalık çalışma süresi 30 saattir. Günlük çalışma saatleri okul
müdürlüğünce düzenlenir
· İzinleri :
· PDR uzmanları yıllık
izinlerini ve tatillerini diğer
öğretmenler gibi kullanırlar.
Rehberlik
faaliyetlerinde aktif olarak yer alan diğer kurum ve kuruluşlar hakkında daha
detaylı bilgiler çalışmanın sonunda “EKLER-1” kısmında yer almaktadır .
Yukarıda sunulan bilgiler temel esaslar göz önünde tutularak özetleme yoluna
gidilmiştir. Geniş kapsamlı bilgiler çalışmamızın sonunda yer almaktadır.
***
GELİŞMİŞ ÜLKELERDE REHBERLİK HİZMETİ
BATIDA REHBERLİK MODELİ:
Rehberlik
ve psikolojik danışmanlık faaliyetleri ülkemizde ve diğer ülkelerde okulun veya
eğitim kurumunun genel yapısına ve özelliklerine göre şekil alır. Gelişmiş
ülkelerde PDR faaliyetlerini ve hizmetlerini psikolog ve psikolog olmayan
danışmanlar yürütmektedir. Bu kişiler, alanında uzmanlaşmıştır. Psikolog
olmayan danışmanların yöneldikleri alanlar şunlardır:
· Eğitim ortamında psikolojik
danışma
· Evlilik danışmanlığı
· Aile danışmanlığı
· Mesleki rehberlik ve mesleki
danışmanlık
· Gençlik danışmanlığı
· İntihar ve umutsuzluk
danışmanlığı
Genelde bu hizmet alanları için çalışma yeri
ayrılmakta ve çalışmalarını bağımsız bir şekilde yürütmeleri sağlanmıştır. Bu
danışmanlar örgütsel bir çerçeve içinde yer alarak bilimsel temellere dayalı
çalışmalarda gerçekleştirmektedirler.
Danışmanlar görev aldıkları eğitim kurumlarında
okulun ve öğrencilerin sağlığı ile ilgilenen sağlık-sosyal hizmetler çerçevesinde
ayrı bir hizmet içerisinde görev yapmaktadırlar.
Bir çok Avrupa ülkesindeki eğitim kurumlarında
öğrenci danışma hizmetlerinin bulunması genel bir durumdur. Bazı yerlerde ise
ayrı bir hizmet olarak verilmektedir ve ya merkezi bir sağlık hizmetinin bir
parçası olarak yer almaktadır.
Amerika’da 1910’lu yıllarda
araştırmalar sonucunda:
Rehberlik uygulamalarının genişlerken, mesleki örgütlerinin de hızlı bir
gelişme gösterdiği, PDR alanının bir meslek olarak kabul edildiği ve rehberlik
çalışmalarına devletin parasal katkısının sağlandığı dikkati çekmiştir.
1952 yılında ülke içinde
türlü rehberlik derneklerini bünyesinde toplayan Amerika Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik
Derneği kurulmuştur.
Avrupa’da
ise Amerika’ya oranla PDR hizmetlerinin fazla gelişmediği gözlenmiştir. Kişisel
problemlerle değil de meslek seçimi konusundaki mesleki rehberliğe önem
verilmiştir. Ayrıca Avrupa’da PDR uzmanları okuldan daha çok okul çevresindeki
merkezlerde görevlendirilmektedir.
BAZI ÜLKELERDE REHBERLİK
HİZMETLERİ
AVUSTURYA’DA, eğitimin 8.
Yılı sonunda kabiliyete yöneltme kademesi başlamaktadır. Rehberliğin amacı
okulu bitiren öğrencilere, yetişkinlere olduğu gibi, bir meslek seçerken ve ya
değiştirirken yardım etmektir. Rehberlik hizmetleri, Federal Sosyal İşleri
Başkanlığının Rehberlik İşleri Dairesince yürütülmektedir. BELÇİKA’DA,
mesleki rehberliğe önem verilmiş, bu rehberlik kademeleri 12-15 yaşları
arasında yer almıştır. 1947 yılında rehberlik hizmetleri başlatılmıştır. Bu
hizmetlerin finansı da Çalışma ve Milli Eğitim Bakanlıklarının müşterek
çalışmasıyla sağlanmaktadır.
DANİMARKA’DA, ilk okulun 5. Yılında ilk
rehberlik uygulanarak zeka tipleri (pratik, teorik, vb.) belirlenerek ayrı ayrı gruba ayrılarak rehber öğretmenlerin gözlemleri
altında öğrenciler, öğrenimlerine devam etmektedirler. Danimarka’da mesleki
rehberlik ve okul rehberliği hizmetleri Çalışma Bakanlığı ve Milli Eğitim
Bakanlığı tarafından yürütülmekte, örgüt olarak da Bölge Müdürlükleri
bulunmaktadır.
FRANSA’DA, rehberlik
hizmetleri her ilde kurulan “Okul ve Mesleğe Yöneltme Merkezleri” ile
başlamıştır. Ayrıca her ilde bütün okulların yetkili rehberlerinden ibaret İl
Rehberlik Kurulu bulunmaktadır. Bakanlık çerçevesi içinde, Milli Eğitim Bakanı
başkanlığında Öğretim Dairesi Genel Müdürleri ve seçilmiş yetkili uzmanlardan
ibaret olan Bakanlık Rehber Kurulu bulunmaktadır. Okullarda danışman-rehber
öğretmenler bulunmaktadır.
HOLLANDA’DA,
1963 yılından beri gelişen rehberlik hizmetleri Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı,
Çalışma Bakanlığı Çalışma Dairesi Başkanlığına 86 Bölge Çalışma Bürosu, Milli
Eğitim ve Güzel Sanatlar ile birlikte yürütülmektedir.
İTALYA’DA,
rehberlik, 1963 yılında İtalyan Okul ve Mesleğe Yöneltme Derneği adı verilen
özel bir dernek tarafından yürütülmeye başlanmıştır.
İNGİLTERE’DE,
1959 yılından beri ele alınan rehberlik, Milli Eğitim Bakanlığı ile Çalışma
Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Ayrıca her bakanlığın yetkili
dairelerince çeşitli rehberlik hizmetleri yapan bürolar bulunmaktadır.
İSPANYA’DA,
genel olarak rehberlik tüm okullarda yaygındır. Mesleki rehberlik ise 1918
yılından itibaren sanat okullarında da verilmeye başlanmıştır. Bu faaliyetleri
Milli Eğitim Bakanlığına bağlı İş Öğretimi Genel Müdürlüğü ile Uygulamalı
Psikoloji ve Psiko-teknik Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.
İSVİÇRE’DE,
İsviçre Konfederasyonunu meydana getiren 25 bağımsız eyaletin her birinde
Fribourg ve Cenevre Üniversiteleri’nden mezun, ayrıca rehberlik kursları görmüş
danışmanlar tarafından daha çok mesleki rehberliğe yönelik bir çalışma
yapılmaktadır.
OKULLARDA KARŞILAŞILAN GENEL SORUNLAR
· Genel olarak tüm okullarda
danışman psikolog eksikliği görülmektedir. Her 250 öğrenciye 1 danışman
psikolog düşmesi gerekirken, bu rakam 4000 öğrenciye 1 danışman psikologa kadar
yükselmekte, hatta ilköğretim başta olmak üzere birçok öğretim kurumlarında
hala danışman psikolog bulunmamaktadır.
· Okullarda yeterli derecede
rehberlik hizmetleri yürütülmemekte, danışman psikologun bütün öğrencilere
ulaşamamasından dolayı rehberlik hizmetlerini sınıf ve branş öğretmenleri
aracılığıyla yürütülmeye çalışılmaktadır. Fakat sınıf ve branş öğretmenlerinin
bu hizmetleri yürütebilecek yeterli eğitime ve hassasiyete sahip
olmadıklarından dolayı rehberlik hizmetleri gereği gibi yürütülmemektedir.
· Rehberlik hizmetlerini
yürütmeye çalışan sınıf ve branş öğretmenleri konumlarından dolayı öğrencilere
yumuşak, önyargısız ve empati anlayışından mahrum bir şekilde
yaklaşmaktadırlar. Ayrıca rehberlik harici branş derslerinde öğrencilerle ilişkilerinde
resmi bir çerçeveye dayalı, yaptırımcı ve notu bir baskı aracı olarak kullanan
pozisyonlarından dolayı öğrenciler de öğretmenlerine uzak kalmaktadırlar.
· Gelişmiş ülkelerin eğitim
ekonomisine nazaran, ülkemizdeki eğitime ayrılan maddi imkanların
yetersizliğinden dolayı, eğitim kurumlarındaki ortaya çıkan rehberlikle ilgili
problemlere çözüm olabilecek maddi imkanlar yeterli olmamaktadır. Bu sebeple
okul yöneticileri danışman psikologun ortaya koyduğu problemlere yeterince
eğilemediğini belirtmektedir. Örneğin: M.E.B. yeterli maddi imkan sağlayamazken okullardaki kantin ve
diğer gelir getiren materyallerden de % 25 oranında pay almaktadır. (Atakum Teknik Lisesi).
· Okullarda bulunan danışman
psikologlar aldığı teorik eğitimden memnun olduklarını Ancak uygulama
aşamasında, ülkemiz şartlarında bir çok sorunla karşılaştıklarını
belirtmektedirler. Bu sorunları şu başlıklar altında toplayabiliriz:
- Öğrenci sayısının fazla olması, buna rağmen danışman psikologun
azlığı dikkat çekmektedir. Hemen hemen her resmi kurumda bir danışman psikolog
görevini tek kişiyle yürütüyor. Bu da gerek bireysel danışma gerekse grupla
danışmayı yetersiz kılmakta ve okuldaki öğrencilerin sadece belirli bir kısmına
bu hizmet verilmek zorunda kalınmaktadır.
- Gerek imkansızlıklar gerekse PDR’nin önemini iyi anlayamamaktan
kaynaklanan yaklaşımlar sonucu yönetim bu faaliyetlere gereken ilgiyi gösteremiyor.
- Ailelerin bu hizmetlere ne
kadar ilgili olduklarını ise ailelerin
eğitim durumlarına bakarak öğrenebiliriz. Tahsilli anne-baba çocuklarını
bilinçli bir şekilde okuldaki rehberlik faaliyetlerine yöneltirken, çoğu
tahsilli olmayan ya da tahsil seviyesi düşük olan anne-babalar bu
faaliyetlerden bihaber kalmaktadır. Aslında bunu bu faaliyetin ülkemizde yeni
yeni uygulanmaya başlanmasına bağlayabiliriz.
- Uygulamada
diğer bir zorluk ise danışman psikologa ait bir çalışma odası ve faaliyetleri
yürütmek için gerekli araç ve gereçlerin
olmayışıdır. Ayrıca ders programları içinde rehberlik faaliyetlerine
fazla yer verilmemesi bir engel teşkil etmektedir.
- Danışman
psikologla ve sınıf öğretmenleriyle her zaman iyi diyaloglar kurulamaması bir
engel teşkil etmektedir. Genel de bakış açılarından kaynaklanan sorunlar olarak
karşımıza çıkmaktadır.
-
Bazı yaşlı öğretmenler, henüz
yeni atanan PDR uzmanlarına kendi
tabirleriyle “çömez ve lüzumsuz” sıfatını yakıştırarak küçük görmektedirler. Bu
sebeple de PDR uzmanı görev ve yükümlülüklerini yerine getirmekte
zorlanıyorlar.
- Görevine yeni atanan PDR uzmanının karşılaştığı
diğer bir sorun ise okulda kendisini
bekleyen, rehber öğretmen ve rehber uzman kavramının henüz netleşmemiş olmasından dolayı, kavram kargaşasına düşmekte ve
kendini öğretmenlere gereği gibi anlatamamaktan, yetki ve sorumluluklarını yerine getirirken sıkıntıya düşmektedir.
***
ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ
· Okullarda ki Eğitim
Yöneticilerinin mutlaka bu işin
uzmanları olmaları gerekmektedir. Bu da ancak üniversitelerin Eğitim Yönetimi
alanlarından mezun olan uzmanlarla olur.
Eğer bu şimdilik çok uzak bir ihtimal olarak gözüküyorsa hiç değilse,
üniversite de Eğitim Yönetimi derslerini veren, Eğitim Yönetimi uzmanları tarafından
okullarda ki mevcut Eğitim Yöneticilerine konferanslar veya seminerler
verilmesi gerekmektedir.
· Okullarda ki Rehberlik
Hizmetleri hakkında yetersiz bilgiye sahip ve genç PDR
uzmanlarını dikkate almayan eğitim
personeline, bu alanla ilgili
Üniversitede Eğitim Bilimleri Ana Bilim
Dalı Başkanlığı tarafından konferanslar
ve seminerler verilerek Rehberlik Hizmetlerinin
önemi hakkın da bilgiler verilmelidir.
· Milli Eğitim Bakanlığı
tarafından okullara gönderilen 2201 sayılı tebliğler dergisin de Rehberlikle ilgili bildirgelerin daha geniş
kapsamlı olması gerekmektedir. Ayrıca gönderilen Rehberlikle ilgili bildirgelerin
daha çok uygulama alanına yönelik olması ve PDR uzmanına daha fazla imkanlar
tanıyacak şekilde eğitim yöneticilerine bildirilmelidir. Yani PDR uzmanlarının
yetkileri artırılmalıdır.
· Bütçeden eğitime daha fazla
ödenek ayrılarak, okullara rehberlik hizmetlerinde kullanılmak üzere
gönderilmelidir.
· Eğitim Yöneticisi, PDR
uzmanına kendi alanı ile ilgili bilgiler sunarak, yönetimle ne tür ilişkiler
kurması gerektiğini uzmana aktarmalıdır.
· Eğitim Yöneticisi, PDR
uzmanıyla empatik ilişkiler kurmalı, PDR uzmanının sorunlarına sahip çıkarak
uzmanı rahatlatmalıdır.
· Eğitim Yöneticisi ile PDR
uzmanı, okullarda gerçekleştirilecek Rehberlik Hizmetleri hakkında karşılıklı
görüş alış-verişinde bulunmalıdır. Ayrıca okuldaki eğitim personellerine ve
öğrenci ailelerine rehberlik hizmetlerinin önemi hakkında okul içi seminerler
vermelidirler.
· Üniversitelerde eğitim gören
PDR öğrencilerine, teorik bilgilerin yanında uygulamaya yönelik eğitime ağırlık
verilmeli ve okullardaki rehberlik sorunları hakkında öğrenciler bilinçlendirilmelidir.
· Milli Eğitim
Bakanlığınca okullara gönderilen
müfettişler, PDR uzmanının hazırladığı yıllık planı gözden geçirerek
programların düzenli hazırlanması hakkında PDR uzmanını uyarmalıdırlar.
· İl merkezlerinde örgütlenen
Rehberlik Araştırma Merkezlerine gelen bilgilerin, okullarda bulunan PDR
uzmanlarına iletilerek, uygulamalar
hakkında uzmana bilgiler verilmelidir.
· Üniversitelerde ki Rehberlik
Hizmetleri Ana Bilim Dalında uzman
öğretim görevlileri ile üniversitede öğrenim gören PDR öğrencileri ve okullarda
bulunan PDR uzmanları bir araya getirilerek, bir Şura toplantısı düzenlenerek
okullardaki Rehberlik Hizmetlerinin sorunları tartışılmalı çözüm önerileri
ortaya konmalıdır.
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder