Sosyal
Psikoloji, sosyal uyaran durumlarıyla (toplum, kültür...) ilgili olarak
bireylerin deneyim ve davranışlarının bilimsel incelemesidir.
sh.4
Dorwin
Cartwright defines social psychology as “that branch of the social sciences
which attempts to explain how society influences the cognition, motivation,
development, and behavior of individuals and, in turn, is influenced by them”
Contemporary Social Psychology in Historical Perspective 1979
Deneyim
ve davranışın, bireyin kendisinden kaynaklanan ve dışarıdan dayatılan etkilerin
etkileşiminin bir sonucu olarak kavranması, deneyim ve davranışın sadece
‘kültür ve toplum tarafından’ ya da
sadece ‘bireysel güdüler tarafından’ belirlendiği iddiasını anlamsız kılar.
Sosyal
psikoloji tarihinde, ‘bireysel yaklaşım’ yandaşları ile ‘kültürel yaklaşım’
yandaşları arasında köklü bir ihtilaf vardır. Bu yaklaşımlardan biri, sosyal
fenomenleri, hatta kültürü ve sosyal sistemleri, bireyin köklü içgüdü ve
değişimlerinin bir sonucu olarak görmektedir. Karşıt görüş ise, bireyi sosyal
etkilerin pasif bir alıcısı olarak ele alır. Her iki görüş de, tek yönlü ve
dolayısıyla hatalıdır. Bu iki görüşe dayanan tartışma da anlamsız olmaktadır.
Sh.6
Bireyi,
kültürün dolacağı boş bir havuz gibi görme... sh.6
Deneyim
ve davranışı, bireyin kendi içinden ve onu çevreleyen kültür ve gruplardan
gelen etkilerin ortak ürünü olarak görmekle, her iki etkinin de belirli deneyim
ve davranışları biçimlendirmedeki karşılıklı etkileşimine önem veren bir sosyal
psikoloji anlayışı kazanabiliriz. Sh.8
Kavramlar
edinildiğinde, belli nesne, kişi, grup, olay ve ilişkilere, ait oldukları
türsel sınıfa göre davranılır...
Aynı
şekilde etnik, dini ya da ulusal bir topluluk ismini öğrenen kişi, söz konusu
topluluğun her üyesine kavramı öğrendiği şekliyle kavramın içerdiği özellikleri atfetmeye
eğimlidir. Bu örnekten de anlaşılacağı gibi, insanın bir kavramı öğrenmek için
söz konusu nesne ya da kişilerle gerçek ilişki kurması gerekmez... sh.9
Sosyal
Uyaranlar
I.
Diğer insanlar.
1. uyaran olarak diğer bireyler
2. uyaran durumları olarak
gruplar.
2a. Grup
içi ilişkiler
2b.
Gruplararası ilişkiler.
II.
Kültürel ürünler
3.
maddi kültür
4.
maddi olmayan kültür sh.14
Maddi Kültür, insan etkileşiminin ve emeğinin,
fiziksel nesne ve yapılar olarak gözle görülebilen, dokunulabilen ve
değiştirilebilen ürünlerinden oluşmaktadır... sh.21
Tüm insanların gözleri ve kulakları aynı şekilde
işlev görür. Yine de sözgelimi iki insan arasında ölümle sonuçlanan bir kavga
gibi bir olay hakkında gazetelerde, hatta mahkemede tanıklar bazen birbiriyle
çelişen ifadelerde bulunurlar. Bu tür çarpıtılmış ifadeler, ‘yalnızca
gözlerimizle görmediğimizi’ ya da ‘yalnızca kulaklarımızla işitmediğimizi’
gösterir. Bizler, bütün benliğimizle görür ve işitiriz; bazı durumlarda gözlerimiz
ve kulaklarımız, arzularımıza ve yanlılığımıza hizmet eden araçlar
olmaktadır... sh.40
Birşeyi görmek, kişinin arzu, yanlılık ve
önyargılarından bağımsız değildir. Dikkate alınması gereken pek çok seçeneğin
bulunduğu karmaşık bir sosyal dünyada, kişi büyük olasılıkla kendi maksat ve
tutumlarıyla ilgili olan şeyleri fark edecektir. Sh.40
... nispeten basit nesneler bile ilişkisel bir
şekilde algılanmaktadır. (lokomotif örneği) Bireylerin birbirleriyle karşılıklı
etkileşimde bulundukları daha karmaşık, daha dinamik olan insan ilişkileri
alanının bir istisna olduğuna inanmamız için hiçbir neden yoktur. Sh.46
Sevdiğimiz birini düşündüğümüzde, şekil olarak ön
plana esasen iyi şeyler çıkar. Sonraki bir tarihte, bu kişiyle ilişkimiz
nefrete dönüştüğünde, daha önce art alanın parçası olan olaylar ön plana
çıkarak şekil örneği kazanırlar. (vazo örneğinde olduğu gibi) sh.63-64
İki kişi, aynı dayanak noktalarını kullanıyorlarsa,
aynı uyaranı birbirine nispeten yakın yerlere koyarlar; farklı dayanaklar kullanarak
yargıya vardıklarında ise aynı uyaranı farklı yerlere koyarlar. Sh.64
Farklı öncüllerden yola çıkarak yargıya vardıkları
sürece insanların uzlaşmaları imkansızdır. Sh.64
Radcliffe-Brown, The Andaman Islander adlı kitabında
şöyle der: ‘Andaman ormanlarında senenin büyük bölümünde birbiri ardına
yöredeki ağaçların ve sarılganların çiçeğe bezenmesiyle art arda farklı
kokuları fark etmek mümkün... Andaman yerlileri, yılın farklı dönemlerini
farklı zamanlarda açan kokulu çiçeklere göre belirlemeye dayanan ilginç bir
yöntem benimsemişler. Onların takvimi bir koku takvimi’ Bu toplulukta kokular,
diğer bazı topluluklarda olduğundan nispeten daha önemli uyaranlardır. Sh.68
Amerika’da ten renkleri hakkındaki yargılar üzerine
yapılan yargılar değerlendirilmiş ve bunda a) Amerikan kültürünün açık tene
biçtiği sosyal değer, b) Değerlendirmeyi yapan kişinin kendi ten renginin
etkili olduğunu göstermiştir. Sh.72
Araştırmacı Bartlett’e Güney Afrika’lı Swazi
yerlilerinin olağanüstü bellekleri olduğu söylenmişti. Ancak o yaptığı birkaç
testle bunun normal olmadığını gösterdikten sonra, sığırlar ve alım satımıyla
ilgili bir test yaptı. Ve bu testte yerli inanılmaz derecede başarılı oldu.
Bartlett’in yorumu ‘sürülerin ve bunlarla ilgili herşeyin muazzam bir sosyal önem
taşımasından dolayı, sürülerin her bir özelliğinin canlı ve taze bir şekilde
hatırlanabildiği’ şeklindedir. Sh.74
SOSYAL PSİKOLOJİDE BAZI İLKELER
1- Deneyim ve davranış bir bütünlük oluşturur.
Bir konuda ya hep ya hiç konumunu gerektiren
doğrudan sözlü sorular genellikle sözkonusu tutumu değil, başka güdüleri açığa
çıkarır.
2- Psikolojik yapılandırmayı dış ve iç faktörler bir
arada belirler.
3- İç faktörler (güdüler, tutumlar vb.) ve
deneyimler davranışlardan çıkarsanır.
4- Referans çerçevesindeki çeşitli faktörlerin
göreli ağırlıkları farklıdır. Olayların kestirilebilmesi ve kontrol
edilebilmesi için, belli bir referans çerçevesindeki çeşitli dış ve iç
faktörlerin sistematik olarak değiştirilerek göreli ağırlıklarının saptanması
gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder